ЖИВОТИНСКИОТ БИОДИВИРЗИТЕТ НА ТЕРИТОРИЈАТА НА ТРЕСОНЧЕ
Вкупниот број на досега познати видови од васкуларната флора за територијата на Тресонче и околината како составн дел од Националниот Парк Маврово е заокружен на 1,435 видови, од кои дури 404 видови и подвидови се вклучени во категоријата на лековити растенија. Од биогеографски аспект, територијата на Националниот Парк Маврово, во рамките на Република Македонија, претставува матично подрачје на кое се развиваат бројни орео‐тундрални (аркто‐ планински) и северни (бореални) флористички елементи. Покрај високиот диверзитет на видови, втора највпечатлива карактеристика на флората на Националниот Парк Маврово е релативно високиот степен на ендемизам (13 видови), како и присуство на ретки растителни видови (29 видови), кои на целата територија на Република Македонија се регистрирани единствено на локалитети во Националниот Парк Маврово.
Општа карактеристика на биолошката разновидност во Националниот Парк Маврово е високиот степен на видов диверзитет. Флористичките и фаунистичките елементи со понто‐медиранско биогеографско потекло се доминантни, потоа следи комплексот на видови со бореално или сибериско потекло и орео‐тундралниот (аркто‐планински) комплекс, од кој реликтниот алео‐планински подкомплекс на видови е многу поброен во споредба со подкомплексот на видови со Арктичко (Тундрално) потекло. Комлексот на видови со еремијално потекло (степи/ полупустини/пустини) е помалку застапен. Анализата и валоризацијата на компонентите на биодиверзитетот е направена врз основа на бројни репрезентативни таксономски групи, кои вклучуваат вкупно 3,757 таксони (видови и подвидови), од кои: Алги (78), Габи (661), Лишаи (151), Растенија (1,473), Инвертебратна фауна (1,172), Риби (8), Водоземци (11), Влечуги (24), Птици (129) и Цицачи (50). Директивата за живеалишта обезбедува законска заштита (Annex II) за вкупно 20 видови (8 видови инвертебрати, 2 вида водоземци, 3 вида влечуги и 7 видови на цицачи), кои се од интерес за Унијата, за чија заштита е потребно да се определат Посебни подрачја за заштита. Директивата за живеалишта обезбедува строга законска заштита (Annex IV) за вкупно 45 видови (1 вид на растение, 7 видови на инвертебрати, 6 видови на водоземци, 18 видови на влечуги и 13 видови на цицачи). Директивата за дивите птици (Birds Dirctive: Directive 2009/147/EC) при Советот на Европа, обезбедува законска заштита за вкупно 19 видови на птици за кои е потребно „Определување на Подрачја за Посебна Заштита (Special Protection Areas‐SPAs), на територии кои се најпогодни за видовите кои имаат потреба од посебна заштита на нивните природни живеалишта“ (Annex I). Седум (7) видови на птици од Annex I листата и еден (1) вид од Annex II листата на Директивата за птици се вклучени во категоријата V‐ Vulnerable (Ранлив вид), според Европскиот статус на закана на популациите на птици (European Threat Status‐ETS). Два (2) вида на птици се вклучени во категоријата SPEC1 и седум (7) видови се вклучени во категоријата SPEC2, според SPEC: Species of Europeаn Conservation Concerne (Видови со европско значење за заштита). IUCN Црвената Листа на видови под закана на глобално ниво (2011) вклучува вкупно пет (5) видови,сите во категоријата Ранлив вид (VU‐Vulnerable), од кои, три видови од инвертебратната фауна: Astacus astacus, Austropotamobius torrentium и Parnassius apollo; еден вид од влечугите: Vipera ursinii и еден вид од цицачите: Dinaromys bogdanovi. IUCN Европската Црвена Листа на Самовилски коњчиња (2010) вклучува два (2) вида, во категоријата Ранлив вид (VU‐Vulnerable): Lestes macrostigma и Lindenia tetraphylla. IUCN Европската Црвена Листа на Пеперутки (2010) вклучува два (2) вида, од кои видот Phengaris arion во категоријата Загрозен вид (EN‐Endangered), додека видот Euphydryas maturna во категоријата Ранлив вид (VU‐Vulnerable). IUCN Европската Црвена Листа на Влечуги (2009) вклучува еден (1) вид: Vipera ursinii, во категоријата Ранлив вид (VU‐Vulnerable). На територијата на Националниот Парк Маврово утврдено е присуство на вкупно 15 ендемични таксони (видови и подвидови) од кои: растенија (13), инвертебратна фауна (86), риби (3), водоземци (3), влечуги (5) и цицачи (5). Од вкупниот број (115) на ендемични видови и подвидови, 58 се локално/национални ендемити, додека останатите 57 се балкански ендемити.
ЦИЦАЧИ
Цицачи на подрачјето на Тресонче
Во околината на Тресонче, низ неговите дабови и букови кории се среќаваат голем број видови растенија и животни, карактеристични за македонското поднебје. Бивајќи дел од националниот парк “Маврово”, на планината Бистра во атарот на селото се изградени две ловочуварски куќи во кои има 24 часовно присуство на шумари во текот на сите денови во годината. Ваквото присуство на власта е резултат на богатиот животински и растителен свет, кој вклучува мечки, дивокози, диви свињи, срни, лисици, волци, букови и дабови дрва и пастрмка во Тресонечка Река.
На високите врвови над селото на пролет и во текот на летото изникнуваат зелениот планински чај, мајчината душица, камилицата, кантарионот, шипките, малините, шумските јагоди, дивите сливи, јаболката и габите. Нивниот квалитет е доста висок поради незагаденоста на околината, каде не постојат никакви индустриски и рударски капацитети или поголеми собраќајници.
Пристапот до околните планински локации е исклучиво без употреба на моторни возила со што и квалитетот на воздухот е на највисоко можно ниво.
Во подолните редови следуваат основни податоци за видовите животни и растенија што живеат во атарот на Тресонче.
Мечка ( Ursus Arctos )
Кафеавата мечка е една од најраспространетите животни од фамилијата на мечки во Европа и може да се сретне скоро во целата северна хемисфера на светот. Се среќава и во планините околу Тресонче особено во повисоките предели и по речната долина.
Кафеавите мечки се големи цицачи чија големина варира во зависност од животната средина. Нејзината просечна големина изнесува 100 см кога е на сите четири нозе, додека должина на телото и е просечно околу 200 см . Просечната тежина изнесува 150 – 375 кг и е со просечен животен век од околу 25 години. Шепите се со кафеава боја и целото тело и е покриено со густо крзно. Воглавно мечките во околината на селото се вегетеријанци и јадат вооглавно сливи, јаболки, капини, малини, разни корења, лешници од сите облици, тревки и др. Но, исто така се храни и со риби, различни инсекти, мравки, разни мали цицачи и др. Сепак, низ годините во реонот на Тресонче се забележуваат и месојадни мечки кои од време на време причинуваат штети на добитокот.
Кај нас живее кафената мечка која се соочува како во Европа така и кај нас со опасноста од целосно нејзино исчезнување. Нејзиното живеалиште – шумите се се позагрозени, а со тоа и самата мечка. Овој вид мечка во Македонија е застапена во трите национални паркови, забранета е за ловење, но нејзиниот број и понатаму се намалува.
Рис ( Lynx Lynx )
Рисот е доста редок жител на планините околу Тресонче. Не е забележан случај оваа дива мачка да предозвикувала проблеми за стоката или на жителите. Има сивкасто крзно со црни дамки со кратки краеви. Неговите долги нозе и големи стопала се прилагодени за ладни клими, така што во зимски услови не пропаѓа во снегот при движење.
Негови живеалишта се планинските и шумските региони подалеку од селото, иако неколкупати рис бил среќаван и во околината на селото. Поголемиот дел од денот го преспива. Рисот се храни со ловење различни цицачи, но омилени му се младенчињата на срните. Тој лови со помош на гледање и звук и е успешен скоро во секој 6-ти обид, а обично се храни навечер. Неговото тело просечно е долго 80-130 сантиметри, има тежина 18-35 кг и е со просечен животен век од околу 17 години.
Дивокоза ( Rupicapra Rupicapra )
Дивокозата е прекрасен жител на планинските врвови околу Тресонче, особено на врвот Брзовец. Живее на доста непристапни карпести терени над селото, но некои примероци слегуваат и во самата тресонечка котлина. Денес дивокозата на Брзовец се соочува со енормно намалување на нејзиниот број поради што е потребна нејзина целосна заштита.
За таа цел над селото има изградено шумарска куќа од каде секојдневно се внимава на ловокрадци. Дивокозата речиси во текот на целата година е забранета за отстрел, а казната за ловокрадство на ова животно изнесува околу 800.000 денари или до 2 години затвор.
Срна ( Capreolus Capreolus )
Срната се среќава во шумите околу Тресонче. Ова животно е нежно и омилено меѓу љубителите на природата и децата, но, за жал, омилен плен е на ловците, како кај нас така и на други планини во земјава. Во Македонија е трајно забранет ловот на ова животно, а особено на Бистра чија територија влегува во границите на националниот парк “Маврово”.
Денес во Македонија нивниот број изнесува околу 10.000 примероци. Срната е преживар и се храни исклучиво со растителна храна. Телото на срната е грациозно, елегантно и хармонично градено. Нозете им се тенки и долги. Бојата на влакната има црвеникаво – портокалова нијанса во летниот период, а во зима преминува во костенливо – пепелава.
Волк ( Canis lupus )
Волкот е познат месојадец, со сивкаста боја, висок околу 80 см. и долг до 1,5 метри. Доста чест посетител на тресонечкиот атар. Бројот на волците е поголем во зимскиот период, ког а се случува да заколат некое домашно животно, но тоа се случува и на лето. На зима волците живеат во чопори, напаѓајќи ја стоката, особено овците со што им нанесуваат големи штети на жителите во овие краеви. Но, во последно време поради општото мислење за него како штетник, волкот е изложен на истребување.
Познавачите на животните опоменуваат дека на волкот му се заканува изумирање. Поради ваквото мислење за него тој е подложен на масовен лов, поради што тие се повлекуваат се подлабоко во шумите. За отстрел на волк, националниот парк “Маврово” исплаќа награда до 1.000 денари. Во реонот на Тресонче во изминатите децении не се отстрелани повеќе од три-четири волка.
Лисица ( Vulpes vulpes )
Во реонот на Тресонче се среќава и лисицата. Иако нивниот број не е голем колку во други области во земјава, не може да помине вечер, а доколку излезете низ шумите, да не чуете или видите барем една. Се хранат со помали животни и мрши. Честопати слегува и низ селото претура низ селските буништа. На зима има доста квалитетно и рујно крзно, па понекогаш е цел на ловците.
Дива свиња ( Sus scrofa )
Присуството на диви свињи во шумите околу селото во последните години е значително намалено, речиси сведено на минимум. Ваквиот пад на нивниот број во тресонечкиот атар, шумари те го толкуваат како резултат на немање храна. Суровата планинска клима честопати на пролет ги уништува желадите и јаболкниците, така што дивите свињи заминуваат на други реони низ Македонија. Овие животни можат да се сретнат по околните ридови, особено навечер. Се хранат со диво овошје, желади и корења. Женката (маторицата) може да роди и над 10 прасиња, но мал дел од нив преживуваат.
Во реонот на Тресонче се среќавале примероци на самјаци (вепри) тешки и до 250 кг со црни влакна и долги трофејни заби. Во текот на годината (особено зиме) ловците од ова, но и од околните села, Селце и Росоки, се собираат на хајка на диви свињи, но веќе неколку години бројот на отстрелани примероци е доста низок.
ПТИЦИ
Птици на подрачјето на Тресонче
Фауната на во опкружувањето на Тресонче исто така се одликува со значителна разноликост. Таа се состои од 140 видови птици, од кои, позначајни се:
Сив Сокол (науч. Falco peregrinus)
Најбрзата птица, а воедно и живо суштество на планетата. Се храни со птици, најчесто гулаби, патки, сколовранци и сл. Во својот добро познат пад од небото постигнува фантастична брзина од 320 км/ч. Во Северна Америка измерена е брзина од дури 389 км/ч. Својот плен го лови исклучиво во воздух. Мажјакот кај сивиот сокол, како и кај повеќето птици-грабливки е 1/3 помал од женката. Својата сива боја ја добива по една година возраст, претходно младите се темно кафени.
Во Македонија се среќаваат два подвида: F.P. peregrinus или номиналниот подвид и медитеранскиот подвид, нешто помал – F.P.brookei.
Се гнезди во дупки на непристапни карпи. Како и сите останати соколи никогаш не прави гнездо, туку користи стари напуштени гнезда од гаврани, или, пак, едноставно ги несе своите јајца на карпата. Во гнездото обично несе од 3 до 4 јајца, во зависност од пристапот до храна. По 38-42 дена инкубација воглавно од страна на женката, се испилуваат малите сосема беспомошни соколчиња.За да излетаат од гнездото потребни се 40 дена. А за да станат неприкосновени ловци како своите родители, потребни се уште наредни 40 дена. Важно да се напомене е тоа дека само 1/3 од младите соколи успеваат да ја преживеат првата зима.
Орел Крсташ
Орелот крсташ спаѓа во загрозените видови во европски и светски рамки. Оваа импозантна птица има висина до 80см и распон на крилата околу 200см. Прави гнезда на високи дрва како брест, даб, црна топола а во последно време е почеста појавата да прават гнезда на големите електрични столбови. Годишно одгледуваат едно до две млади. Се хранат најчесто со глувци , змии , гуштери , ежови, желки и некои помали цицачи како што се зајакот , куната , невестулката итн. Орелот крсташ секогаш ги прави своите гнезда во близина на луѓето. Не може да се најде гнездо далеку од населено место. Уште од дамнешни времиња постоела поврзаност меѓу човекот и луѓето. Постоела поврзаност затоа што орелот се хранел со глувци , змии и умрени животни и ја чисти природата. Постои и верување меѓу постарите луѓе дека орелот го штити селото од градоносните облаци , кога ке наишле облаците тој ке влетал во нив правел кругови и со тоа го одвлекувал од населеното место и го спасувал од град. Ова верување секаде постои каде го има крсташот дури и во другите земји го има истото верување како што се Србија и Бугарија. Заради ова човекот го поштувал и штител орелот. Орелот го чуствувал и затоа правел гнезда во човекова близина. Сега со новите генерации и модерното време таа поврзаност е прекината и постои опасност од негово исчезнување. Она што е најинтересно што може да се каже е поврзано со Св.Николе и Овче Поле до пред 2 години до 2003 имаше 13-16 активни двојки и голема концентрација на млади птици видени се истовремено 26 млади крсташи кај селото Ерџелија. Овие бројки покажуваат дека Овче Поле е единственото место во Европа со толкав број на овој вид орел на толку мал простор. Практично беа зафатени сите добри места за гнездење бидејки тие си завземаат своја територија и ја брана од другите орли во просек една двојка има околу 20км2 некогаш и повеќе во зависнист од условите за преживување.
Златен Орел (науч. Aquila chrysaetos)
Златниот орел е една од најголемите дневни грабливи птици.
Големината на возрасните златни орли може да биде различна. Единките од некои од најголемите подвидови може да бидат доста големи. Повеќето видови се долги 66-100 см со распон на крилјата помеѓу 150 и 240 см. Тежината се движи од 2,5 до 6,7 кг. Но, забележани се некои примероци во дивината кои се нешто поголеми, дури и до 9 кг во тежина и должина од 102 см. Како и кај многу други дневни грабливци, и кај златните орли женките се поголеми од мажјаците.
Бојата на пердувите може да биде црнкавокафеави и темнокафеави, со златна боја на задниот дел од главата и вратот, по што и го добил името. На горните делови на крилјата постои нешто посветла површина. Младенчињата многу личат на возрасните единки, но поседуваат бел опаш и бели дамки во близина на ножниот зглоб кои полека исчезнуваат со секое митарење и на крајот, во петтата година, потполно ги снемува.
Женката може да достигне тежина и до 6 кг, а мажјаците до 4 кг. Живее на различни места, најмногу на планинските масиви без густа вегетација. Животниот век на златниот орел може да трае и до 50 години.
Шумски Ут (науч. Strix aluco)
Планинската улулајка (Кафеав ут) е набиена, средно голема утка која е честа низ шумите на цела Евроазија. Долните делови ѝ се светли прошарани со темни линии, а горните делови ѝ се кафеави или сиви. Неколку од единасетте подвида ги имаат двете варијанти. Гнездото типично е во дупка во дрво каде се заштитени јајцата и пилињата од потенцијалните предатори. Оваа утка не е преселница и е многу територијална. Многу млади птици гладуваат ако не можат да најдат своја територија, откако ќе заврши родителската грижа.
Оваа ноќна граблива птица лови претежно глодари, обично „паѓајќи“ од гранката на која седи и од каде го здогледува пленот, а во поурбаните средини исхраната опфаќа поголем процент птици. Видот, слухот и тивкиот лет се адаптирани за ноќен лов. Може да лови помали утки, но самиот е жртва на поголемите.
Иако многу луѓе веруваат дека овој ут има посебно силен ноќен вид, сепак, неговата мрежница не е почувствителна од човечката. Всушност, асиметричните уши се клучни за ловот и му даваат правец од каде нешто се движи. Неговите ноќни навики се застрашувачки, а огласувањето лесно се имитира, па затоа дошло до митската асоцијација на овој ут со несреќа и смрт.
Планинската улулајка е робусна птица, со должина од 37 до 46 см, распон на крилјата 81-105 см и тежина 385-800 грама. На големата округлеста глава нема китки од „уши“ и фацијалниот диск кој ги обиколува темните кафеави очи е светол. Номинираниот вид има две раси кои се разликуваат во бојата на перјето, едните имаат кремавокафеави горни делови, а другите сивокафеави, а има и мешани од овие две форми. Долните делови на двете раси имаат белкави долни делови со кафеави линии.[4] Кај видот е изразен полов диморфизам; женките се многу поголеми од мажјаците, 5% подолги и повеќе од 25% потешки.
Планинската улулајка лета со долго лебдење на своите заокруглени крилја, со помалку замавнувања од другите утки, и на поголеми височини. Летот е тежок и бавен, особено при полетување. Како и кај другите утки, летот е тивок заради мекоста на пердувите.
Очите на утот се сместени напред на главата и имаат визуелно поле од 50–70%, што опфаќа повеќе од дневните грабливки, чие поле е 30–50%. Мрежницата има околу 56,000 чувствителни на светлина ќелии на милиметар квадратен; мислењето од порано дека може да го гледа инфрацрвениот дел од спектарот е отфрлено.[6] Но, сè уште се вели дека видот кај птиците е 10 до 100 пати подобар отколку кај луѓето, во темнина или слаба светлина. Сепак, видот на утките е само малку подобар од луѓето и тие, и утките и луѓето, имаат најдобар вид од сите суштества.
Голем Ушест Був (науч. Bubo bubo)
Оваа птица е најголем вид меѓу утките, а воедно и најголема утка во Европа и западниот Палеарктик. Должината на телото се движи од 59 до 73 см, распонот на крилјата 160-190 см и масата 2-4 кг. Toj e нешто помал од златниот орел, но е поголем од снежниот був. Поседува големи пердувести „уши“ на врвот на главата кои немаат никаква врска со ушните отвори кои се наоѓаат пониско на главата. Мажјакот и женката не може да се разликуваат по надворешноста, бидејќи се потполно исти по боја и големина. Меѓутоа, мажјакот и женката се разликуваат токму по пердувестите „уши“ кои кај женката се спуштени надолу. Имаат руво во топла кафеава боја, градите се ишарани со широки линии, „лицето“ е темно и на него особено се оздвојуваат портокаловите очи.Бувот лови ноќно време, од квечерината до зората. Летот е бесшумен, со меки замавнувања кога прелетува долги растојанија. Бувовите имаат разни техники на лов. Може да го фатат пленот на земја, но и во полн лет. Исто така може да ловат во шума, но повеќе претпочитаат отворени простори. Можат да живеат повеќе од 60 години во заробеништво, а во дивината најмногу околу 20 години. Немаат вистински природни непријатели, па далеководите, сообраќајот, како и ловот се главните причини за смрт. Територијалното огласување на мажјакот е длабоко и звучно „хуу“ кое се повторува во интервали од околу 8 секунди. Женките често се огласуваат со лаеж кој личи на огласувањето на лисицата. Хукањето на мажјаците во текот на мирните летни ноќи надалеку се слуша, дури и на 2-3 километри. Најчесто се огласува во квечерина или во зорите.
Степска Еја (науч. Circus macrourus)
Степската еја или степски жабар е птица од родот еи (Circus) во семејството јастреби и е птица преселница, грабливка која лови во низок лет. Се размножува во јужните делови на источна Европа, вклучувајќи ја и Македонија, како и во централна Азија (во Иран), а зимува во Индија и југоисточна Азија. Ретко заскитува во Велика Британија и западна Европа, иако значителен број младенчиња се забележани како презимуваат во Норфолк (источна Англија) зимата 2002/3 г.
Кај степската еја е изразен половиот диморфизам, односно мажјаците се белосиви одозгора и бели одоздола, со зашилени црни врвови на крилјата. Должината им е од 40 до 48 см, а имаат распон на крилјата од 95 до 120 сантиметри. Тежат околу 315 грама, а женките се поголеми и тежат околу 445 грама. Женките се кафени одозгора, со бели пердуви на горниот дел од опашката, а долниот дел ѝ е жолтеникав со кафени шари. Младенчињата се слични со женките и често, заради белото кај опашката се нарекуваат „прстенестоопашни“.
Жолтоклуна галка (Pyrrhocorax graculus)
врапчевидна птица од фамилијата на враните (Corvidae), еден од двата вида на родот галици (Pyrrhocorax). Двата подвида се размножуваат низ високите планини на Шпанија, низ јужна Европа, вклучувајќи ја и Македонија, Северна Африка, Индија, Кина.
Жолтоклуната галка има сјајно црно перје, жолт клун, црвени нозе и препознатлив повик. Има должина од 37-39 см и распон на крилјата 75-85 см. Лета со многу раширени и назабени примарни пердуви, со често лебдење. Летот на оваа птица е брз и акробатски, со поретки, длабоки замавнувања на крилјата.
Жолтата галка е моногамна птица. Гнездото го сместува во пештера, длабока пукнатина во карпа или напуштен објект. Леглото има 3-5 сјајни белкави јајца со ситни кафеави дамки. Ембрионот на птиците кои се размножуваат на голема надморска височина имаат хемоглобин со генетски определен висок афинитет за кислород.
Живеалиштето на жолтоклуната галка се високите планини помеѓу 1260 и 2880 м.н.в. во Европа, 2880-3900 м.н.в. во Мароко и 3500-5000 м.н.в. на Хималаите. Во текот на летото, оваа птица се храни главно со без ‘рбетници кои ги собира од пасиштата, како што се бумбарите, полжавите, скакулците, гасениците, мувите и слично. А во есен и рана пролет се исхранува главно со овошје и бобинки.
Селска Ластовичка (науч. Hirundo rustica)
Најраспространет вид од фамилијата ластовици во светот. Тоа се претпознатливи птици од редот на врапчевидните, со сино-црни горни делови, долги заоблени, шпицасти крилја. Ги среќаваме во Европа, вклучувајќи ја и Македонија, Азија, Африка и во Америка. Во aнглофонска Европа се вика само ластовичка; а во северна Европа е единствениот вид којшто го нарекуваат „ластовичка“ наместо „мартин“
Возрасната машка селска ластовичка од подвидот H. r. rustica е 17–19 см долга вклучувајќи 2–7 см од продолжените надворешни перја на опашката. Има распон на крилја од 32 до 34.5 см и тежи 16–22 g . Има „челично“ сини горни делови и темно кафени чело, брада и врат, коишто се одделени од бело-жолтеникавите долни делови со темно-син дел на градите. Надворешните перја на опашката се издолжени, давајќи ги карактеристичните длабоко чаталести ластовични опашки. Има линија од бели дамки преку надворешниот дел од горниот дел на опашката.
Женката е слична во изглед со мажјакот, но опашните перја ѝ се пократки, синото во горните делови и делот на градите се помалку сјајни, а долните делови ѝ се побледи. Младенчињата се покафени, со побледо кафено лице и бели долни делови. Исто така, му недостигаат опашните перја коишто ги имаат возрасните. Ластовичките летаат многу добро и прават одлични маневри во воздухот. Нозете им се многу мали и недоволно развиени, и одат лошо и ретко.
Песната на селската ластовичка е радосно цвркотење, често завршувајќи со „су-сеер“ со втората нота повисока од првата но со опаѓачки интензитет. Повиците вклучуваат „вит“ или „вит-вит“ и гласно „спли-плинк“ кога е возбудена (или обидувајќи се да избркаат натрапници подалеку од нејзиното гнездо). Повиците за време на страв вклучуваат остро „сифлит“ за натрапници како мачки и „флит-флит“ за птици натрапници.
Комбинацијата на црвено лице и синиот дел на градите ја прават возрасната селска ластовичка лесно претпознатлива и ја издвојуваат од африканските Hirundo видови и од (Hirundo neoxena) со чиј домет се преклопува во Aвстралија. Во Африка каратките опашести пердуви на младата селска ластовица предизвикуваат заблуда, па може да се помеша со (Hirundo lucida), но втората има потесни гради и побела опашка.
РИБИ
Рибен фонд во Тресонечка река
Помеѓу богатиот и разноврстен биодиверзитет во опкружувањето на Тресонче, вредно е да се спомене и дел од слатководниот свет кој егзистира во Тресонечка, а потоа Мала Река како една од позначајните притоки на Радика. Од уникатниот рибен фонд вредно е да се одвојан неколку видови на риби:
Радичка пастрмка (Salmo farioides)
Радичка или мавровска пастрмка е слатководна риба од видот Salmonae.
Во Македонија е распространета во Тресонечка река како и останатите притоки на Радика и Мавровското езеро и во други помали водотеци.
Според Караман (1937) ја има во сите води што се вливаат во Јадранското Море. Популацијата на пастрмката во Мавровската популација потекнува од популацијата на пастрмката затечена во преградениот Мавровски поток и неговите притоки при оформувањето на Мавровското Езеро во 1953 година.
Како резултат на изменетите животни се појавила и некоја морфолошка разлика меѓу пастрмката од реката Радика и од Мавровското езеро, од кои статистички значајни се оние во однос на пречникот на окото и ширината на горната вилица. Забите на ралото се наредени цик-цак линија. Муцката е многу зашилена. Покрај црните флеки, кои се почести, има и црвени. Црните се многу густо распоредени и тие имаат различна големина. Бројот на пилорични придатоци изнесува просечно 42, а варира од 36 до 50. Единките од Мавровско Езеро имаат просечно 45,3, а тие од реката радика 48,2 пилорични израстоци. Бројот на лушпи во страничната линија кај мавровските примероци варира од 99 до 117 (средно 108,4), а кај речната форма од р. Радика од 106 до 128 (средно 118,47 – Сидоровски, 1960). Достигнува должина до 61 cm.
Полови карактеристики
Оваа пастрмка се мрести главно во првата половина на декември (инаку од ноември до јануари, па и февруари).
Пречникот на икрата се движи меѓу 3,70 и 4,82 mm, а во просек изнесува 4,4 mm.
Апсолутната плодност на женките од Мавровското Езеро просечно изнесува 2.731, а од реката Радика 396 зрна икра, додека релативната плодност е скоро еднаква кај обете форми: 3.396, односно 3.437 зрна икра.
Позитивна корелација помеѓу должината и масата на рибите-од една страна и апсолутната плодност-од друга страна постои кај обете форми, како што постои и негативната корелација меѓу должината и масата-од една и релативната плодност-од друга страна кај двете форми.
Главатица (Salmo marmoratus)
Главатица е вид на слатководна риба од фамилијата Salmonidae, вториот најголем вид на европска пастрмка, помал само од huchen (Hucho hucho).
Телото достигнува големи размери: должина до 140 cm и маса од 30 kg. Примероци од 10 до 20 kg не се ретки. Телото е издолжено и валчесто. Главата е релативно голема, усниот отвор голем, во устата се наоѓаат силни заби. Окото е релативно мало-неговиот дијаметар се содржи 5,5 до 7,5 пати во должината на главата. Меѓуочниот простор е голем од 1,7 до 2,0 очни дијаметра, а исто така и предочното растојание. Горно виличната коска достигнува до под задниот раб на окото и во својот заден дел е нешто поширока. Бројот на пилорични израстоци варира од 41 до 71. Диплоидната хромозомска гарнитура ја сочинуваат 84 хромозоми. Многу карактеристична е бојата на телото. Во основа таа е румено сива до темно зеленкаста, но со многубројни темни полиња. Стомакот и е бел. Шарите на главата имаат изгледа на неправилно извиени пруги, што на главата и даваат мермерен изглед, по што рибата го добила името. Црвени и црни петна по телото, вообичаени кај другите салмониди овде нема. Помладите примероци се разликуваат по бојата од постарите и тоа повеќе отколку кај кој било друг салмониден вид риба кај нас.
Главатицата ги населува просторните води; најмногу се задржува на вировите а ретко оди во поплитките води. Грабливка е што претежно се храни со други риби. Се мрести од ноември до јануари. Се мрести на чакалеста подлога во реките. Атрактивна е за спортски риболов, за која цел вештачки се мрести и одгледува. Се лови најдобро пред вечер и во рана зора, со блинкер и цврст прибор. На сезона е пролет и доцна есен. Помали примероци се ловат во август на големи мушички или крупни скакулци. За да се достигната длабчините каде што се задржува потребен е поголем и потежок блинкер, кој се влече косо низводно. Одличен мамец е и плетенката (copf). Кај нас ја населува реката Радика, а пошироко се среќава во реките на Јадранскиот слив. Освен на балканот живее само во некои реки и езера во северна Италија (притоки на реката По, езерата Лаго Магоре и Комо и во некои води во Фурландија).
Црна мрена (Barbus)
Телото на црната мрена има вретенест облик. Главата и е сплосната, а на горната усна има два мали бркови. Бојата на телото и зависи од местото во кое живее и најчесто е сивкаста, жолтеникава, или зеленкаста. Долж своето тело и на перките има многу темни точки, по што е препознатлива и поради што понекогаш ја мешаат со помалите кркушки. Стомачниот дел и е бела боја.
Големина, распространетост и навики
Црната мрена ги населува пред се поголемите и помалите реки и поретко и езерата.krkuska
Во пролет и лето најчесто се движи во поплитките делови на водата, на места со камено и песокливо дно. Во есен и зима се повлекува во подлабоките делови од водата со песокливо дно или дно со тиња. Често може да се сретне во друштво со кленот и белата мрена. Ги избегнува затревените места од водата.
Црната мрена е права денска риба, која денски е доста активна, а навечер лежи на дното. Таа е риба која се движи во јато и пред се по дното на реката или езерото. Кај нас достигнува големина од 25-30 см и тежина од 300-500 грама
За разлика од црната мрена, кркушката (Gobio), како што најчесто риболовците ја нарекуваат поточната мрена, е ситна риба, која најчесто не престигнува повеќе од 15сантиметри, но е доста популарна, како кај поискусните рибари (за да ги подобрат своите рефлекси), така и кај почетниците, затоа што цело време е гладна и не е многу тешко да се улови.
Размножување
Црната мрена се мрести во Мај и Јуни кога женката ја лепи икрата на водните растенија.
ВЛЕКАЧИ
Влекачи на подрачјето на Тресонче
Поскок или камењарка (науч. Vipera ammodytes)
змија од семејството на отровниците (Viperidae) која живее во јужна Европа, на Балканот и делови од Блискиот Исток. Важи за најопасна змија во Македонија и цела Европа поради големината, долгите заби (до 13 мм) и јачината на отровот. Постојат пет подвида.
Оваа змија достигнува вкупна должина (тело и опашка) од највеќе 95 см, иако повообичаено е околу 85 см. Женките се малку поголеми од мажјаците. Единките што живеат во северните краишта се забележително поголеми од оние во јужните. Главата е прекриена со мали неправилни лушпи со мазна или само малку засртена површина, со исклучок на пар големи надочни лушпи што го го надминуваат задниот раб на окото. Околу самото око има 10-13 мали лушпи во два реда кои ги делат од надуснените лушпи. Носната лушпа е голема, единечна (ретко поделена) и одвоена од клунената лушпа со една носноклунена лушпа. Клунената лушпа е поширока, а покуса.
Јасна особеност на поскокот е рокчето (острица) на муцката, веднаш над клунената лушпа. Составено е од 9-17 лушпи распоредени во 2 (ретко 2 или 4) напречни редови. Достигнува 5 мм е меко и свитливо. Кај јужните подвидови рокчето е исправено, а кај западниот подвид е накосено нанапред.
Телото е прекриено со силно засртени грбни лушпи во 21 или 23 редови (ретко 25). Лушпите кои се граничат со стомачните лушпи се мазни или слабо засртени. Мажјаците имаат 133-161 стомачни лушпи и 27-46 подопашни лушпи во парови. Женките имаат 135-164 стомачни и 24-38 подопашни лушпи. Чмарната лушпа е единечна.
Ридска желка (Testudo hermanni)
Медитерански вид кој што е ограничен главно на Балканскиот Полуостров и делумно на Апенинскиот Полуостров, вклучително Сардинија и Корзика. На територијата на Македонија, ридската желка е претставена со подвидот “boettgeri”, кој е балкански ендемит. Таа се среќава во различни типови на хабитати, вклучително бујни ливади, култивирани подрачја, ридови обраснати со жбуње, светли шуми и т.н. Во западниот дел од дистрибутивниот ареал, таа се среќава до 600 м.н.в., а во југоисточниот дел на Европа до 1.500 m. Ридската желка е активна преку ден. Во пролет и есен таа е активна преку целиот ден, а во лето само наутро и навечер.
Парењето е во текот на април и мај, а јајцата се инкубираат после 2 до 3 месеци. Ридската желка хибернира на земја, во дупки со длабочина од 40-90 cm. Мажјаците стануваат полово зрели на возраст од 8 до 12 години, а женките од 11 до 13 години.
Видот е Балкански ендемит кој е ранлив (осетлив) на исчезнување поради неговиот ограничен дистрибутивен ареал, кој покрива природни живеалишта (хабитатни типови) со дисјунктивна дистрибуција.
Од Европските документи видот е заштитен согласно: Директива за живеалишта 92/43/EEC Анекс II: Животински и растителни видови кои се значајни за Унијата и чија заштита бара определување на посебни подрачја за заштита; Анекс IV: Животински и растителни видови кои се значајни за Унијата и се под строга заштита, Конвенција за заштита на европскиот див свет и природните живеалишта (BERN) – Апендикс II строго заштитени фаунистички видови, како и според Конвенцијата за меѓународна трговија на загрозени видови од дивата фауна и флора (CITES).
Планинска гуштерица (Lacerta agilis)
Вид гуштер од фамилијата вистински гуштери , чиј ареал се протега низ речиси целата Европа и источно до Монголиј.
Има светол стомак и лента на грбот: мажјаците се потемни по боја, а стануваат делумно или целосно светлозелени во сезоната за парење. Достигнуваат должина до 25 см Има неколку подвида , од кои најзападен е Lacerta agilis agilis. Кај овој и другите два најзастапени западни подвида (Lacerta agilis argus) грбната лента е тенка и испрекината, или пак воопшто ја нема. Ова важи особено за третоспоменатиот подвид, кој има и фази кајшто е сосем црвен и кафеав на грбот, без никакви белези. Кај овие два подвида, мажјаците сезонски позеленуваат само на боковите, но источните видови (претежно Lacerta agilis exigua) мажјаците знаат да бидат целосно зелени, дури и вон сезоната за парење.
Женките ги несат јајцата во ровит песок на сончево место, а младите се развиваат и изведуваат благодарение на топлината на песокот.
Планински смок (Coronella austriaca)
Дистрибутивниот ареал на видот го покрива поголемиот дел од Европа. Во северните делови на континентот, тој е низински вид, додека во поголемиот дел од Јужна Европа тој е ограничен на планинската зона. Планинскиот смок е дневен вид на змија, иако е доста притаена и населува различни типови на суви, сончеви станишта. Овој смок избегнува екстремни температури и често е активен во поладните часови на денот, при топли облачни услови, па дури и ноќе, при топло време. Често може да се сретне како се сонча прикриен меѓу вегетација, или под метални отпадоци. Овој смок е слабо подвижен и флегматичен, но гризе секогаш кога ќе се фати со рака и испушта смрдлива течност од аналните жлезди. Се пари најчесто на пролет (април-мај), но може повторно да се пари на лето (август- септември) и тогаш младите се носат во хибернација, за да бидат родени откако женката ќе излезе од хибернација (на пролет).
Од Европските документи видот е заштитен согласно: Директива за живеалишта 92/43/EEC – Анекс IV: Животински и растителни видови кои се значајни за Унијата и се под строга заштита, Конвенција за заштита на европскиот див свет и природните живеалишта (BERN) – Апендикс II строго заштитени фаунистички видови, како и според Конвенцијата за меѓународна трговија на загрозени видови од дивата фауна и флора (CITES).
Шарка (науч. Vipera berus)
Лутица или осојница — змија отровница од родот шарки (Vipera) и е многу распространета во светот, вклучувајќи ја Македонија. Отровот го вбризгува со каснување, преку жлебот на отровниот заб. Делува бавно и не е многу силен, но сепак може да усмрти и човек.
Шарката е бавна, со многу кратка опашка, со елипсовидна и сплосната глава, која што јасно се одделува од трупот. Мажјаците се помали од женките и имаат сива боја, додека женките се црвенкасто-смеѓи. И двата пола по должината на грбот имаат темна пруга со темни дамки по страните. Стомакот им е со сива до црна боја послан со бели точки, а долната страна на опашката им е со жолта до црвена боја. Обично пораснуваат околу 70 сантиметри во должина.
Имаат голема глава, тенок врат, долг јазик и дебело тело кое е помалку елегантно од телото на поскокот, со коса испрекината пруга која служи за прикривање.