Ајдучка трева (Аchillea millefolium)

Ајдучката трева или столисник (Аchillea millefolium) — отпорна и приспособлива билка, која е позната и како столисник. Латинскиот назив на оваа билка значи Ахилова трева со илјада листови и доаѓа од преданијата дека митскиот јунак Ахил со оваа билка ги лечел раните.

Цветот се собира за време на цветањето во Мај и Јуни, а листовите се берат до есен. Оваа билка содржи и многу танини, провитамин А, витамин К, калиум, флавоноиди, инулин и етерско масло богато со пинен, цинеол и хамазулен.

Често се наидува на оваа билка за време на прошетките по ливадите во околината на Тресонче.

Најчесто се употребува кај желудечно-цревните заболувања, при грозница, зголемен крвен притисок, како средство за сопирање на крварењето, при мозочни и срцеви тромбози.

Освен тоа, ајдучката трева се користи и како јако антибактериско средство против стафилококите, ешерикија коли, кандида и други микроорганизми.

Во народната медицина се користи за зараснување на раните и за намалување на болката. Ајдучката трева се користи во составот на горчливите чаеви, во чаевите за прочистување на организмот, чаеви за зголемено излачување на жолчна киселина, чаеви за нормализирање на метаболизмот и за чаеви за смирување. Може да се користи и за испирање на рани, за купки и облози.

Поради присуството на витамин Ц, ајдучката трева се дава при крварење и при хемороиди. Горчливиот ахилеин, заедно со танините и витаминот К, ја прави билката погодна за сопирање на внатрешни и надворешни крвавења.

Жолта Ајдучка трева (Achillea filipendulina)

Во фитотерапијата нема официјална употреба. Народот ја користи за некои заболувања, но без докажани лековити својства и ефекти.

Црвен кантарион (Centaurium erythraea)

Црвениот кантарион е двегодишно тревно растение. Стеблата се прави, единечни или по неколку прости или од основата разгранети. Листовите во  основата се собрани во розета, јајцевидно- ланцентни или елипсовидни.

Цвета во јуни – август, а раѓа плод во јули – септември. Се размножува со семе. Берењето на ова растение се врши во текот на цветањето. Се собира на чисти места по суво и сончево време. Тоа е многу горчливо растение, но не е отровно.

Уште во античко време кантарионот бил опишан како лековито растение. Црвениот кантарион има три важни особини. Тој е добар стомахик, амарум и тоник. Го подобрува апетитот и варењето на храната и затоа се става во ракија и се користи како добар аператив, особено кога имаме слаба функција во желудникот и слабо лачење на сокови.

Пациентите кои имаат лошо варење на храната и хронични проблеми како што е хронична диспесија треба да го користат кантарионот. Пациентите кои имаат многу гасови исто така треба редовно да го користат. Една од најважните особини што ги има црвениот кантарион е што го стимулира панкреасот и доведува до зголемена продукција на инсулин, а со тоа преставува извореден лек за дијабетичари, бидејќи го намалува шеќерот. Се користи и против слабокрвност и ја намалува температурата.

Диво нане (Mentha pulegium)

Дивите врсти на нане (Mentha arvensis и други), како и питомите, се користат за подготвување вкусен и здрав чај, кој помага при многу заболувања. Чајот од дивото нане е корисен при главоболка, стомачни тегоби, несоница, општа слабост и малаксаност, настинка и кашлица. Во народната медицина дивото нане се покажало како природен лек при: стомачни заболувања, заболувања на дишните патишта, нервоза, болести на жолчните патишта, цревни заболувања, болести на црниот дроб итн. Дивото нане во исхраната може да се употребува и како зачин и често се додава во многу јадења, бидејќи го подобрува варењето на храната.

Жолт кантарион (Hipericum perforatum L) 

Kантарионот содржи многубројни лековити состојки: етерични масла, јагленохидрати, белковини, пектинска и миристинска киселина, витамин Ц, танини (9-11%), смола, антоцијанини, хиперфорин и хиперицин кои му ја даваат црвената боја на неговиот сок, каротен, биофлавоноиди, холин, фитосерин и трагови од алкалоиди.

Кантарионот содржи и мелатонин, хормон кој се лачи во организмот при заспивање и е потребен за одржување на сонот (на овој начин кантарионот делува против несоница и помага за опуштање на организмот и емоционална добросостојба).

Жолтиот кантарион е многугодишна билка со жолти цветови собрани на врвните делови. За терапија се користат надземниот дел на билката и цветовите. Цвета цело лето, а се бере од јуни до август. Се користи при лекување депресија и мигрена, гастрит, кожни рани и настинки.

Мајчина душица(Hipericum perforatum L) 

Мајчината душица е многугодишно растение со виолетово-црвени цветови. Цвета во јуни и во јули, а понекогаш и до септември. Се користат расцветаните делови, кои треба да се отсечат без да се оштетува долниот здрвенет дел на билката. На мајчината душица и треба многу сонце и топлина и затоа се среќава на суви каменести места и планински пасишта, каде што има топла почва. Мајчината душица може да се користи во форма на чај, сок и масло.
Маслото од мајчина душица е корисно кај мултиплаксклероза, реума, набиеници и опекотини на телото парализа и мозочен удар.
Чај или сируп се користат против бронхитис. Пневмонија, ларингит, кашлица, против цревни заболувања, дијареја, за подобрување на апетитот, за жолчка и црн дроб.
Мајчината душица има антибактериско дејство и се препорачува да се пие во зимскиот период, против инфекции на дишните патишта.
Мајчината душица се препорачува како лек против парализа, нервни болести, епилепсија, алкохолизам, слабокрвност, бледило, зајакнување на нервите, грчави во стомакот, матката, ревматизам и менструални тегоби.
Мајчината душица може да се користи како добар зачин..

Маточина (Melissa officinalis)

Маточината е многугодишно зелјесто растение, со четириаголно стебло, доста разгрането. Листовите се спротивноположни, срцесто јајцести, со неправилно назабени рабови, со лисни дршки од кои горните се најкратки. Цветовите се пршленесто поставени, собрани по 3-6 или повеќе во пазувите на листовите. Во почетокот на цветањето тие се жолти, а подоцна стануваат сини. Целото растение мириса пријатно на лимон, особено кога листовите се тријат меѓу прсти.

Исушените листови (Melissae folium) коишто се користат како активен дел од растението се тенки, на лицето имаат темнозелена боја, рапави се, со ретки влакненца, а на опачината имаат посветла зелена боја, пунктирани се со жлезди и ишарани со испакнати нерви.

Содржат танини, поради што листот наоѓа примена како благо и пријатно средство за смирување на дијареја, особено летните детски дијареи. Присуството на горчливи и опорни материи ја објаснуваат употребата на листот од маточина во функција на јакнење на организмот. Листот од маточина особено се цени поради неговото мирисливо испарливо етерично масло.

Маточината е блага, добра и пријатна лековита билка која се препорачува при проблеми во системот на органите за варење (против надуеност на цревата, желудочни тегоби, гадење, повраќање и против дијареја). Поради присуството на танини во неговиот состав, коишто имаат атсрингентно дејство (што стега) овој чај со право може да се употребува за подобрување на состојбата при дијареја, особено кај децата.

Планински чај (Sideritis scardica)

Расте на поголема надморска височина во суви предели, на песоклива почва, на карпи или карпести пукнатини. Цвета од јуни до август во зависност од регионот и надморската виснина.

Во различни региони виреат разни подвидови познати под повеќе имиња: шарпланински чај, пирински чај, овчарски чај, итн.

Најмногу го има на високите планински пасишта најчесто на висина над 1500 метри н.в. Може да се одгледува и во вештачки услови во алеи со песок, или масовно да се сади на планинските пасишта.

Планинскиот чај е високоценета билка во народната медицина. Се употребува како универзален лек против настинки, грип и за целокупно јакнење на имунолошкиот систем. Научните истражувања покажуваат дека е богат со антиоксиданси и може да се користи за превенција и борба против рак. Исто така докажано е дека делува против бактерии и воспаленија, а може да се користи и како алтернативен лек против остеопороза.

Растението со своите лековите својства било познато уште од античко време. Со популаризацијата на алтернативната медицина, станува сè попопуларно поради своите анти-канцерогени својства. Во Грција е брендиран и заштитен како „грчки планински чај“ и се извезува на големо како билошки здрава храна и алтернативен лек